Из моих школьных учителей, увы, уже нет никого. Первой из жизни ушла Зинаида Матвеевна Кордик. До обидного рано, когда, как говорится, жить бы да жить.
Была учителем физической культуры. В мою родную Борщевку на уроки приезжала из областного Гомеля, где, как говорили, имела часы и в Гомельском педагогическом институте им. Чкалова.
Высокая, сильная, дышащая здоровьем.
Мы, ученики, знали и гордились, что Зинаида Матвеевна – чемпион Беларуси (общество «Ураджай») по прыжкам в высоту и беге то ли на 200, то ли на 400 метров, что регулярно ездит на престижные соревнования. С победой вернулась и из далекого Еревана (Армения).
Знали и гордились: Зинаида Матвеевна являлась кандидатом на включение в олимпийскую команду СССР (бег в эстафете). Возможно, данное событие стало бы для нее одним из важнейших в жизни.
Она вышла замуж. Избранник сердца – мужчина, как говорится, видный. Нам же, ученикам, казалось: Зинаида Матвеевна – лучше.
А потом… Потом случилось самое грустное. Как-то Зинаида Матвеевна в школу приехала с забинтованной ногой. Кто-то поинтересовался: почему? Ответила: на тренировке получила травму, и вот…
Было ли именно так?
Время шло, а повязку наша учительница с ноги не снимала. Уже потом, когда Зинаида Матвеевна не появилась в школе недели две, поползли разговоры: у нее что-то серьезное, и даже очень…
Зинаиды Матвеевны не стало через год или полтора…
Лет этак через 40, работая в областном архиве, столкнулся с фамилией Кордик. Вчитался более внимательно. Понял: документ имеет прямое отношение к Зинаиде Матвеевне. Вернее, к ее семье.
…1930-й стал годом организации в деревне Солтаново (Речицкий район) его первого колхоза. Данное событие, как и повсеместно, проходило отнюдь не гладко.
Крайне пасквильный материал «Воўк у авечай скуры», поступивший в республиканскую газету «Звязда» в начале ноября 1930 года, дает многое из того, как коллективизация прямым образом затронула и коллектив местно-солтановского винзавода, и местное крестьянство. Читаем:
“…У Салтаноўскай ячэйцы лічыцца камуністы, ён жа сябр бюро ячэйкі КОРДЗІК Мацвей. І вось гэты камуністы мае добрую гаспадарку, сам працуе на спіртным заводзе і нават праф. упаўнаважаны. Для яго калектывізацыя – пустая балтаўня.
Як праф. упаўнаважаны, Кордзік па настою рабочых устанавіў пункт, што ўсе рабочыя, маючыя сельскую гаспадарку, павінны ня толькі запісвацца ў калгас, але ж павінны зьяўляцца першымі ініцыятарамі па арганізацыі калгасу ў Салтанове і ўцягненьню ўсіх працаўнікоў у калгас.
Як жа гэты камуністы і праф. упаўнаважаны выконвае пастанову партыі і рабочых? У той самы час, калі партыйная ячэйка разгарнула здольную работу сярод беднаты і серадняцкіх мас вёскі і калі ўжо 50 гаспадарак ня толькі запісаліся ў калгас, а нават падагульнілі маёмасьць, ён, Кордзік, спачатку таксама запісваецца, а жонцы кажа: “Калі ацэначная камісія па падагульваньню маёмасьці прыбудзе к нам на двор, ты іх качаргой прагані”. Але гэта яшчэ нічога. Вось выступае жанчына-бяднячка і кажа: “Калі я пайшла на савет да Кордзіка, як быць: пісацца ў калгас ці не, ён мне адказаў”: “Чаго, ты не пасьпееш. А Кордзік яшчэ не запісаўся, а ты сьпяшаешся. Нічога ня выйдзе з калгасамі”.
Тут мы выявілі, што ён з’яўляецца першым падкулачнікам у вёсцы. Кордзік быў такі “камуністы”, каб усіх у вёсцы здаволіць і, галоўнае, ня ссорыцца з кулакамі. Зразумела, мы выкрылі, што Кордзік, пад маскай камуністага зьяўляецца падкулачнікам, нашым клясавым ворагам.
Але ж пытаемся, дзе дагэтуль была ячэйка. Здаецца, гэта ня сёння стала з Кордзікам. Сам сакратар ячэйкі т. Галабурда тут жа на сходзе выступае з такой прамовай: “Я яго тры гады ведаў, як добрага актывіста. Таму мы яго абралі ў бюро ячэйкі”. І ў той-жа час сакратар дабаўляе, шото Кордзік вёў палітыку, каб усім у вёсцы угадзіць. І далей, які ён камуністы, мае 2-х сыноў-комсамольцаў, а яго хата поўная абразамі. І гэта тады, калі ў вёсцы бедната і сераднякі на сваім сходзе пастанаўляюць ізьяць царквы пад клюб.
Мы павінны адзначыць, што ячэйка цалкам адносілася так ня толькі да Кордзіка, а і да другога камуністага – Вішнеўскага, які таксама калебаўся, пісацца ў калгас ці не. Адносілася прымірэнскі. Усе гэтыя факты сігналізуюць, што ня ўсе яшчэ апартуністы вычышчаны з шэрагаў партыі.
…Спадзяемся, што райком партыі зробіць па гэтаму пытаньню належныя вынікі”.
Фамилия того, кем был состряпан пасквиль, старательно замазана чернилами. Он неизвестен. Беду же на семью Матвея Кордика, одного из лучших тружеников винзавода, накликал большую.
В реагировании Речицкого РК КП(б)Б на материал «Воўк у авечай скуры», направленный из Солтаново в газету «Звязда», следующее:
“1. Выходзіць са следчага матарьялу факт аб тым, што камуністы Салтаноўскай ячэйкі КОРДЗІК Мацвей запісаўся ў калгас, а пры ацэнцы маёмасьці ацэначную камісію жонка Кордзіка на двор ня пусьціла, сабрала талпу сялян і пачала наносіць аскарбленьня самымі дрэннымі словамі камісіі і калгасу. Як напрыклад: “У калгас ідуць ня людзі, а гультаі”, “Лепш ісьці да ўтапіцца, чым паступаць у калгас”. Маёмасьць ацэнена ня была. Створана цяжкасьць у далейшай працы па каляктывізацыі вёскі. Гэты факт пацьвярджаюць камуністыя: Шулімскі, Ліўман, а таксама сакратар ячэйкі Галабурда.
2. Ня гледзячы на прапановы праверкі Камісіі, а таксама членаў бюро ячэйкі КП(б) Б, Кордзік абразоў з хаты ня выкінуў. Прынята пад увагу, што сям’я Кордзіка складаецца з яго-камуністага, двух сыноў, комсамольцаў, – гэту дырэктыву можна было выканаць. Але ж яна ня выканана і да дырэктывы праверкі Кордзік і ячэйка адносяцца нядбайна.
3. Кордзік ня мае клясавага пачуцьця ў сваёй практычнай працы, скрыўляе клясавую лінію, як напрыклад, заверыў прыгавор кулаку-індывідуму аб зьняцці з яго індывідуальнага абкладаньня.
4. Бюро ячэйкі гэта пытаньне з слоў Шулімскага/сябр бюро ячэйкі/ абгаварвала, але сакратар партыйнай ячэйкі т. Галабурда гэта пытаньне замазаў і даў прапанову “паставіць Кордзіку на від, без напісу ў пратакол”, а Бюро ячэйкі цалкам аднеслась да гэтага прымірэнскі і па-таварыскі.
5. Дзеля аздараўленьня ячэйкі, неабходна зараз жа паставіць пытаньне аб адзыве Кордзіка з сяброў Бюро і выключыць яго з шэрагаў КП/б/Б як чуждага ўзглядам партыі прымірэнца, ня праводзіўшага дырэктывы…
6. За нячуткія адносіны, за нясваечасовае рэагіраваньня, за замазваньне фактаў абвясьціць сакратару партыйнай ячэйкі т. Галабурду і сябру Бюро ячэйкі т. Шулімскаму вымову. Лічыць далейшае кіраваньне партыйнай ячэйкай т. Галабурдзе не магчымым, паставіць пытаньне аб замене сакратара ячэйкі.
7. Узмацніць працу па каляктывізацыі, даць кожнаму камуністу адпаведную ўстаноўку.
8. Сачыць за своечасовым выкананьнем партыйных дырэктываў асобнымі камуністамі”. (Государственное учреждение «Государственный архив общественных объединений Гомельской области». Фонд 254, опись 1, л. 79).
Вот так подлая рука очернила одного из лучших тружеников Демеховского винзавода. Матвей Кордик был исключен из членов партии, остался без работы. «Пятно» легло и на его сыновей. Один из них, Владимир Матвеевич (род. в 1912 г.), во время Великой Отечественной войны лейтенант, командир звена 518-го авиационного полка 5-й воздушной Армии, погиб 10 ноября 1944 года в районе села Лазоревское Краснодарского края.
Секретарь партийной организации винзавода Галабурда также остался без работы. Был, скорее всего, направлен в деревню Черное, где возглавил местный сельский Совет.
Посмотрим на то, что в анонимке, которая приведена выше, еще раз. Конечно, явная ложь, что труженики винзавода настаивали, чтобы имеющие индивидуальное хозяйство записывались в колхоз с обобществлением имущества. Это, как и повсеместно, осуществлялось принудительно.
Ложь и в том, что беднота и середняки Солтаново ратовали за закрытие церкви и передачи ее здания под клуб.
…Во время одного из последних посещений Солтаново постарался найти родных или близких Зинаиды Матвеевны. Оказалось: фамилия Кордик здесь уже редкость. И тот труженик КСУП «Демеховское», который Кордик, ни в какой родственной связи с Матвеем Кордиком и его семейством не состоял.
Надеюсь, дальнейшая работа в архивах все же да прольет свет на то, чем интересуюсь. Не так себе, а с желанием внести строки в историко-документальную летопись филиала КПП «Полесья» (бывший спиртзавод) и агрогородка Солтаново. Буду рад, если получу отклик от тех, которые так- же из Кордиков, хотя сегодня живут и вне Солтаново.